Zelan dira 'astro' hitzarekin erlazioni dauden 'historia tabuak'? (What are the 'taboo histories' related to the word 'astro'?)
1. Astrofisika (Astrophysics)
Astrofisika izena entzutean, gogoan dugu urbil baina misteriotsuak diren zinema filmeak, liburuak eta hitzloreko esaldia. Hala ere, "astro" hitzaren gainean historia tabu batzuk existitzen dira, eta horietatik bat astrofisika da. Astrofisika izenak ezinbesteko osagarri bat duelako bi hitzek osatua: "astro" eta "fisika". "Astro" letra griego bat da, hodeiak, izpiak eta zatiak jasotzen dituena adierazteko erabilten dena. Hau guztia espazioan aurkituko diren objektu astronomikoetatik dator: planeta, ilarra, hebola, estela eta besteak. Hori dela eta, "astro" hitza ezinbestekoa da astronomiari edo astrologiari buruzko hitz guztietan. Halaber, "fisika" hitza ere badu bere eragina astrofisikako adierazpenetan. Astrofisika gizakiaren ezagutzaren mugarriak zabaltzen ditu, hodiak aztertzen dituzten lehen kulturak baino lehen. Astrofisika berriak eskaintzen ditu aurpegiko lekukotzak, gero eta jisatuta dauden galaxiak eta beste planeta-sistemak. Horregatik, "astro" hitzaren izena izateaz gain, "tabu historiak" daude ere. Astrofisikari buruzko kontzeptu berriak garatzeko izan dituzten mundu antzeko alderdiak dira, eta horrek eta gehiago atzerritarrek ezagutzen dutenak eratzen du. Astrofisika eta historia horiei dagokienez, "astro" hitzak badu magia eta misterioa zein ekintza handiak barne dikten historia luze bat. Hau guztia diren entzutean, astrofisikak badu bere 'historia tabuak', hau da, bere 'tabuak' baitira mendebaleko kulturaren eta tradizioen artean zirenak.
2. Astrologia (Astrology)
Astrologia izaki oso antzekoa da gure historian atxiki diren 'historia tabuak' izenekin. 'Astro' hitza izan daitekeena daude zenbait kontrobertsiari eta kultura tabuari buruzko historia. Hala ere, horien artean batzuk argiak bilakatu dira eta gure kulturan kokapen izan dute. Hauen artean, Astrologiak esnatzeagatik sakontzea da, hain zuzen ere, hori azpimarratzen du, lehendabizi, hainbat kulturan historiko garaian bere ikerketa eta ezagutzak jaso ondoren. Honek bereziki eragin du astronomian eta astrologian arteko aldia zabaltzen lagunduz. Hala ere, arazoak daude, baita astrologia ikusezinagotuak tabukatzeko ere. Hori dela eta, hainbat gizarte eta erlijio sistemak astrologiarik baztertu dute ondorioz. Batzuetan, astrologia merezi duen ezagutza nahiko gabe dago, eta ezin dira bere ikuspegia onartu. Gure arlo historiko eta kultural osoa hartuta ikusten badugu, 'astro' hitzarekin erlazionatutako historia tabuak ez dira inoiz erraz zerrendatu daitezkeenak. Hori dela eta, astrologiaren historia eta garrantzia jasotzen duten informazioa eta ikuspegia bultzatzen dira orain. Azken finean, 'astro' hitza ez du egoera tabuen bat oraindik. Badirudi lan handia dela astrologiaren, astronomiaren eta astrofisikaren iragana eta lehentasuna errespetatzean.
3. Astronomia (Astronomy)
Zelan dira 'astro' hitzarekin erlazioni dauden 'historia tabuak'? Astronomia (astrologia bezala ere ezaguna) mundu guztiko kulturak eragin izan dituen eremu berezi bat da. Astronomia erlazio sakonak du antzinako kulturarekin, eta historia-lapurretagatik, zenbait "historia tabu" erlazionatu dira "astro" hitzarekin. Lehenengo, astronomia musulman adituek egin zigorrak sufritu zituztela dio. Islamaren lehenbiziko ibilgailuan aritu ziren ezagunak, astronomiaren gizartean oinarrizko ezagutzak erakutsi zituztela. Hala ere, erlijio-konplizitatearen eta baita ezagutza zientifikoaren iraultza ere izan baitzuten, "astro" hitza historia-tabua gisa mugatu zen. Bigarrenik, Europako erlijio katolikoko Inkisizioneak ere astronomiarekin erlazio larriak izan zituen. Erlijioaren dogma katolikoaren kontrakoa izaten ziren teorien aurkako esperimentuak egiten zituzten astronomiak izugarrizko zigorrak jasan zituzten. Azkenik, astrologiaren ezaugarri giza naturaren ikuspegiarekin bat egiten du eta indartsua izan zen Europako kulturazionetan. Aldaketa garrantzitsua egon zen XVII. mendean, astronomiaren eta astrologiaren arteko distantsia handiaren erakusteko, eta "astro" hitza historiako osaera-tarte tabuak barruan geratu zen. Beraz, 'astro' hitzarekin erlazionatutako 'historia tabuak' asko dira, hainbat kulturatan erreligio eta zientzia eremuen arteko gatazkak erakutsiz. Astronomia oso garrantzitsua izan da gizartearen garapenean, baina historiak eragin urriagoa izan du 'astro' hitza kontestu tabuetan https://photobee.eu.
4. Astrologiak eta erlijioak (Astrology and Religions)
Astrologiak eta erlijioak (Astrology and Religions) Astrologia gizaki burmuinean jarraitzeko ohitura zaharra da. Historian zehar, herrialde eta kulturan zehar ezagutu da eta bakearen, misterioren eta zientziaren arteko harremana jaso du. Hala ere, astrologiak erlijioen artean ere kontroversia sortu du, eta horien arteko harremanak ez dira beti arrotzak izan. Adibidez, Kristautasunaren arabera, astrologia erlijioan sinesmenetzat hartzen ez da, baizik eta gauza deitantzetatik saihesteko beharrezkoak izan daitezkeelako. Aldiz, Jainismoaren arabera, astrologia informazioa eta jakintza aztertzeko erabil daiteke, eta horrek guztiarekin bat datorrena sinesten du. Astrologiaren historia mundu osoan zehar izan du arazo handi bat, berau tabu sortzen baitira. Kultura desberdinetan, astrologiak erlijioen autokritika bat jaso du, eta horrek debekatzea eragin du. Kasu bat Jainismoan aurkitzen da, non Loka-tantra-ri buruzko suttabadi-testu batek astrologiaren kritika bat jaso du, eta haurren izatekoak ez direla adierazten du. Astrologia erreligio bat edo ez den ariketa dela-eta, kazetari, gizarteari buruzko ardurak dituena da, eta gainontzeko gogoetak kontuan hartu beharko dira. Era guztietako ikuspegian aztertu behar da, horiek modu pausatu, kritiko eta zabalean azalduak izatearren.
5. Astrologiaren historia (History of Astrology)
Zelan dira 'astro' hitzarekin erlazioni dauden 'historia tabuak'? Astrologiak antzinako gizakiak tenpluetan ulertzeko metodoa izan zen. Bere historia zehar, pasarte ikusgarri batzuek 'astro' hitzarekin lotzen dira, eta horien historia tabuak diren uste da. Hau da, hainbat erlijio eta kultura senarraren historia astrologiarekin lotu da. Adibidez, Mesopotamiako zibilizazioak, astrologiaren oinarri izan zituzten; bere zientzialaritzan astrologiak oso garrantzitsua zen. Hala ere, gaur egun Mesoamerikako zibilizaziotik bakarrik iritsi ziren zauri kontserbatudunak aurkitu dira. Horietako bat inongo historiako zenbait lekutan atzematen zaigu, eta zenbait kultura errespetuek ez dute horri buruzko informazioa oso argi egin nahi. Bestalde, astrologiaren erabilera ezkontzen da telebistetan eta sare sozialen propaganda bidez. Bada, haren historia ezagutzeko gaitasuna eta terminoak ulertzeko adibide pragmatikoak istorio horiek dira, eta historia tabuak dira horretarako. Gure ondare historikoari buruzko ezagutza nagusia bilatzen dugu, eta hori ez da inoiz ahots publiko bezalakoa izan. Hau dela eta, astrologiaren historia tabuak dira, nahiz eta hainbat kultura onuragarriak bilatzen ari garen.